اختلال خواب چیست؟
اختلال خواب به کم یا زیاد خوابیدن، سخت به خواب رفتن، پریدن از خواب و هر گونه مشکلی در رابطه با خواب است. اختلالات خواب ممکن است در اثر بیماری های روانپزشکی همانند استرس و اضطراب و یا بیماری های سیستم تنفسی مانند خروپف و یا بیماری های دیگری در رابطه با سالمندان باشد. اختلالات خواب توانایی شخص برای خوابیدن را به طور منظم را از بین برده و شیوع این بیماری در دنیا در حال گسترش است. طبق بررسی گزارشی از اختلالات خواب به صورت منظم، بیش از 75% افراد 20 تا 60 ساله دچار این بیماری هستند. کمبود و اختلال در خواب می تواند بر روی فعالیت های فرد و همچنین رفتار و سلامت اثرات منفی داشته باشد. برخی از افراد ممکن است بدلیل تغییر محل خواب، مسافرت و یا بیماری دچار اختلال خواب شوند که این اختلال با گذر زمان و بهبود بیماری برطرف خواهد شد اما گاهی این اختلال خواب به صورت مستمر ادامه داشته و پیامدهای منفی خواهد داشت که این اختلال می بایست درمان شود.
اختلالات رایج خواب همراه با الگوی خواب غیرطبیعی را می توان بصورت زیر دسته بندی کرد
- بی خوابی (عدم توانایی در خوابیدن)
- اختلال در چرخه خواب و بیداری
- خواب آلودگی شدید
- بیداری نسبی و نداشتن خواب عمیق
خواب طبیعی چیست؟
خواب طبیعی دارای دو مرحله است.
مرحله اول
مرحله اول حرکات سریع چشم Rapid Eye Movement)) یا (REM) است که در این مرحله، خواب همراه رویا بوده و مغز فعال است.
مرحله دوم
مرحله دوم بدون حرکات سریع چشم (Non REM) یا (MREM) است که مرحله آرام و پر آسایش خواب است.
مراحل خواب از NREM به REM به طور مکرر و پیوسته رخ داده و هر یک از این چرخه ها حدود 90 دقیقه به طول انجامیده و حدود 5 بار در طول یک خواب 8 ساعته تکرار خواهد شد. هر گونه رخدادی که سبب اختلال در این چرخه شود منجر به اختلال خواب خواهد شد و فرد خواب طبیعی نخواهد داشت.
علت اختلال در خواب
یکی از مهم ترین دلایلی که سبب اختلال در خواب می شود افسردگی، اضطراب و استرس است. در صورتی که افسردگی و اضطراب درمان نشود می تواند کابوس، راه رفتن در خواب و یا شب ادارای در کودکان را به همراه داشته باشد.
موارد زیر از شایع ترین عوامل ایجاد اختلال در خواب است
- استرس و اضطراب
- سندرم پای بی قرار
- درد مزمن
- تکرر ادار شبانه
- ژنتیک
- سبک زندگی
- رژیم غذایی
- بالا رفتن سن
- مصرف برخی داروها
- مشکلات تنفسی و آلرژی
علائم اختلال خواب
نشانه های اختلال خواب از فردی به فرد دیگر متفاوت است و با توجه به علت اختلال ممکن است متغیر باشد.
بطور کلی علائم و نشانه های اختلال خواب بصورت زیر دسته بندی می شود
- مشکل در خوابیدن و به خواب رفتن
- خواب ماندن و مشکل در بیدار شدن
- احساس ضعف و خستگی در طول روز
- تمایل شدید و نیاز به چرت زدن در طول روز
- داشتن اضطراب و بدخلقی
- عدم تمرکز و حواس پرتی
- افسردگی
- افزایش و یا کاهش وزن
انواع اختلالات خواب
مطابق با طبقه بندی بین المللی اختلالات خواب به شش دسته اصلی تقسیم بندی می شود
- بی خوابی یا اینسومنیا
- اختلال در الگوی چرخه خواب و بیداری
- خواب زیاد یا هایپرسومنیا
- خواب پریشی یا پاراسومنیا
- اختلالات حرکتی
- اختلالات تنفسی
خروپف و آپنه خواب
در حین خروپف گلوی فرد بسته شده و در تنفس اختلال ایجاد می شود. اگر این اختلال و وقفه ی تنفسی برای چند ثانیه ادامه پیدا کند آپنه خواب رخ می دهد. در این مرحله سطح اکسیژن خون پایین آمده و بدن برای مقابله با این مشکل از خواب عمیق خارج خواهد شد.
فلج خواب یا بختک
فلج خواب در خواب و بیداری و یا در حین بیدار شدن ممکن است رخ دهد. این اختلال معمولا چند دقیقه به طول می انجامد چرا که مغز بیدار شده و یا مجدد به خواب می رود. فلج خواب اختلالی رایج است و حدود 40 درصد افراد حداقل یک بار آن را تجربه کرده اند. علت دقیق بختک مشخص نیست اما ممکن است در اثر بیماری های روانپزشکی ایجاد شود.
تشنج در خواب
تشنج تخلیه شدید بار الکتریکی مغز است و زمانی رخ می دهد که فعالیت الکتریکی مغز بصورت ناگهانی تغییر پیدا کند. تشنج ممکن است در طول روز یا در خواب رخ دهد. اکثر افرادی که در خواب دچار تشنج می شود بیماری صرع دارند. مواردی که ممکن است سبب تشنج در خواب شوند عبارت اند از
- صرع خوش خیم
- دلایل ژنتیکی
- ضربه مغزی
- تومورهای مغزی
- عفونت مغزی
- سکته مغزی
دکتر الهه محقق منتظری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات جهت تشخیص و درمان تشنج و اختلالات مرتبط با مغز و اعصاب همراه شماست.
سندرم پای بی قرار
سندرم پای بی قرار ( Restless Leg Syndrome یا RLS ) اختلالی طولانی مدت است که سبب میشود فرد این احساس را داشته باشد که باید پایش را تکان دهد. فردی که دچار سندرم پای بی قرار است دچار احساس ناخوشایندی در پاها شده و آن را به صورت گزگز، مورمور، سوزش، درد و یا حرکت حشرات روی پوست احساس می کند و در نتیجه فرد برای کاهش این حس ناچار است پای خود را تکان دهد. این سندرم بیشتر در میان زنان رایج است و با افزایش سن رابطه مستقیم دارد. طبق بررسی صورت گرفته در این خصوص مشخص شده که سندرم پای بی قرار دلیل یک سوم اختلالات خواب در افراد بالای 60 سال است.
علت بروز این سندرم ناشناخته است اما عوامل زیر ممکن است در بروز آن تاثیرگذار باشند
- ژنتیک
- بارداری
- کم خونی و کمبود آهن
- مصرف قهوه و کافئین
- افزایش سن
تشخیص و درمان اختلال خواب
به جهت تشخیص اختلال خواب ابتدا متخصص معاینه فیزیکی و اولیه را انجام داده و سوابق پزشکی شما را بررسی می کند. همچنین تست ها و آزمایش های متفاوتی از جمله پلی سومنوگرافی (آزمایش چندگانه خواب)، نوار مغزی و آزمایش خون ژنتیک انجام می شود. این آزمایش ها می تواند در تشخیص و درمان مناسب اختلال خواب مفید و موثر باشد. درمان اختلال خواب با توجه به نوع و علت آن ممکن است متفاوت باشد و بصورت درمان های پزشکی و یا تغییر در سبک زندگی است.
درمان های پزشکی می تواند شامل موارد زیر باشد
- قرص خواب
- مکمل های ملاتونین
- داروهای آلرژی و یا سرماخوردگی
- جراحی معمولا برای آپنه خواب
- استفاده از محافط دندان برای دندان قروچه
تغییر سبک زندگی می تواند کیفیت خواب شما را بهبود بخشد. از جمله مواردی که در تغییر سبک زندگی می توانید در نظر بگیرید
- رژیم غذایی مناسب و اضافه کردن سبزیجات و میوه ها و حذف شکر
- ورزش منظم و کاهش استرس
- کاهش مصرف کافئین و تنباکو
- نوشیدن کمتر آب و مواد دارای کربوهیدرات قبل از خواب