همه چیز در رابطه با بیماری مننژیت

مننژیت چیست؟

مننژیت به انگلیسی Meningitis یا سرسام، التهاب پرده های محافظی است که مغز و نخاع را می پوشاند. پرده های محافظتی که مغز و نخاع را می پوشانند مننژ نام دارند. التهاب پرده های محافظتی ممکن است عامل ویروسی و یا باکتریایی داشته باشد. مننژ می تواند بدلیل ویروس، قارچ، انگل و یا برخی داروها دچار التهاب شود. مننژیت بدلیل نزدیک بودن التهاب به مغز و نخاع می تواند زندگی بیمار را به خطر اندازد. مننژیت می تواند در هر سنی از نوزادان تا بزرگسالان رخ دهد. این بیماری معمولا بدلیل عفونت با میکروب ظاهر می شود. اکثر عفونت ها نیز بدلیل ویروس می باشند. باکتری و قارچ از دومین علت های بروز مننژیت هستند. مننژیت بدون عفونت به نوعی از این بیماری گفته می شود که در آن هیچ گونه عفونتی قابل تشخیص نمی باشد و علتی ویروسی دارد. التهاب غشای داخلی قلب نیز ممکن است علت مننژیت بدون عفونت باشد.

مننژیت باکتریایی

در این نوع مننژیت، باکتری از طریق جریان خون و یا تماس مستقیم مننژها با حفره بینی یا پوست به مننژ می رسد. وقتی که باکتری ها به جریان خون می رسند در قسمت هایی که سد خونی – مغزی آسیب پذیر باشد به فضای عمیق تر می روند.

مننژیت در نوزادان

علائم اولیه مننژیت ممکن است بدلیل تشابه با آنفولانزا اشتباه گرفته شود اما بدلیل نزدیک بودن مننژ به مغز و نخاع بسیار جدی و آسیب زننده باشد. اگر نوزادی تا قبل از 3 ماهگی دچار مننژیت شود به آن مننژیت نوزادی گفته می شود. بیماری مننژیت در نوزادان بسیار کمتر از بزرگسالان مشاهده می شود اما سیستم ایمنی بدن نوزادان نسبت به بزرگسالان ضعیف تر بوده و در نتیجه ممکن است خطر بیش تری برای نوزادان داشته باشد. نوزادان همچنین ممکن است در بدو تولد دچار این بیماری شوند.

علائم و نشانه های مننژیت

 رایج ترین علائم مننژیت سردرد و خشکی گردن به همراه تب، گیجی، استفراغ و عدم تحمل نور و صداهای بلند است. بیماری دست و پا دهان و تبخال از علائم مننژیت ویروسی هستند. در کودکان معمولا نشانه های خواب آلودگی و تحریک پذیری ممکن است مشاهده شود. در برخی موارد ضایعه پوستی نیز مشاهده می شود که در مننژیت هایی که بدلیل باکتری ایجاد شده اند رخ می دهد. این بیماری ممکن است سبب عوارض طولانی مدت جدی شود. ناشنوایی، هیدروسفالی و صرع از عوارض جدی مننژیت هستند. در بزرگسالان رایج ترین نشانه این بیماری سردرد شدید است که در 90% مننژیت های باکتریایی رخ می دهد. در نوزادان 1 تا 6 ماهه که دچار مننژیت شده اند بخش نرم در قسمت بالای جمجمه سر برآمده می شود. سایر عواملی که می توان مننژیت را در کودکان تشخیص داد عبارتند از پا درد، سرد بودن دست و پاها و رنگ غیر طبیعی پوست.

عوارض اولیه مننژیت

در مراحل اولیه بیماری ممکن است مشکلاتی مشاهده شود. این مشکلات در برخی موارد نیاز به درمان خاص داشته و نشانه ایی از بیماری وخیم خواهد بود. در مرحله اول این بیماری ممکن است فشار خون بسیار پایین بیاید و این مسئله موجب عدم خونرسانی کافی به سایر اندام ها می شود. انعقاد و لخته شدن خون مانع خونرسانی صحیح به اندام ها شده و در مقابل نیز خطر خونریزی را افزایش می دهد. قانقاریا نیز از جمله عوارض این بیماری است. قانقاریا یا سیاه مردگی نوعی فساد و عفونت است که در قسمتی از ماهیچه یا استخوان ایجاد شده و سبب فاسد و سیاه شدن می شود. درمان قانقاریا با توجه به شدت آن ممکن است با آنتی بیوتیک بوده و یا نیاز به قطع بخشی از بدن باشد. تشنج نیز ممکن است بدلیل مننژیت در مراحل اولیه بیماری در کودکان رخ دهد.

تشخیص مننژیت

برای شخصی که مشکوک به مننژیت است از آزمایش خون برای بررسی التهاب استفاده می شود. مهمترین آزمایش برای تشخیص این بیماری بررسی مایع مغزی – نخاعی از طریق سوراخ کمری است. در صورتی که بیمار دچار تومورهای مغزی باشد نباید از این روش استفاده کرد چرا که احتمال فتق مغز را به همراه دارد. پزشک متخصص می تواند از طریق نمونه برداری مایع نخاعی از ستون فقرات کمری مننژیت را تشخیص دهد و یا حتی از بروز این بیماری پیشگیری کند. در این نمونه برداری یک سوزن وارد مجرایی نخاعی شده و نمونه ایی از مایع مغزی – نخاعی برداشته می شود. روش های دیگری نیز به جهت تشخیص مننژیت وجود دارد. در یکی از این روش ها به نام علامت کرنیگ است. در این روش تشخیص از بیمار خواسته می شود که بصورت طاق باز خوابیده و مفصل ران و زانو 90 درجه انعطاف داشته باشد. در شخصی که علامت کرنیگ مثبت است درد موجب می شود که کشش زانوها محدود شود. علامت مثبت کرنیگ زمانی مشاهده می شود که انعطاف گردن سبب انعطاف غیر عادی زانو و مفصل ران می شود. مننژیت را پس از مرگ نیز می توان تشخیص داد. یافته های کالبد شکافی معمولا التهاب گسترده را در مننژ نشان می دهد. 

پیشگیری و درمان مننژیت

پیشگیری از ابتلا به مننژیت از طریق واکسیناسیون صورت می گیرد. در برخی موارد نیز مصرف آنتی بیوتیک در کوتاه مدت موثر است. مننژیت باکتریایی و ویروسی واگیردار هستند و از طریق ذرات ترشحات تنفسی از راه عطسه کردن، بوسیدن و یا سرفه کردن منتقل می شوند اما تنفس در هوایی که فرد مبتلا به مننژیت در آن نفس کشیده است سبب انتقال نمی شود. مننژیت ویروسی از طریق آلودگی مدفوعی منتقل می شود. در نتیجه رعایت بهداشت فردی می تواند گزینه مهمی در پیشگیری از ابتلا به این بیماری باشد. مننژیت بصورت کلی خطر مرگ را در پی دارد و اگر درمان نشود میزان مرگ و میر آن بسیار بالا خواهد بود. اولین درمانی که در مننژیت حاد انجام می شود تجویز آنتی بیوتیک و در برخی موارد داروهای ضد ویروس است. همچنین ممکن است پزشک از داروهای کورتیکواسترئید برای جلوگیری از عوارض التهاب شدید استفاده کند. در برخی موارد سطح هوشیاری بیمار پایین آمده و یا تنفس بیمار متوقف شود و نیاز به تنفس مصنوعی وجود داشته باشد. مننژیت باکتریایی اگر درمان نشود در 99% موارد مرگ را به همراه دارد. اما مننژیت ویروسی در بیشتر موارد درمان شده و به ندرت منجر به مرگ می شود. مطالعات نشان داده است که مننژیت باکتریایی در هر سال به ازای هر 100000 نفر 3 نفر را مبتلا می کند. در مقابل مننژیت ویروسی رایج تر بوده و بیش تر در تابستان ظاهر می شود. دکتر الهه محقق منتظری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات در راه تشخیص و درمان مننژیت همراه شماست.