ورم یا ادم مغزی - نشانه و روش های درمان آن

ورم مغز چیست؟

ورم مغز یا ادم مغزی به معنی تجمیع آب در فضای داخلی و یا خارجی سلول ها در مغز است. جمع شدن مایع در مغز سبب ایجاد فشار به جمجمه می شود چرا که فضای داخل جمجمه فضایی بسته است و قابلیت گسترده شدن ندارد. داخل جمجمه و کاسه سر محتویات زیر وجود دارد

1. بافت مغز
2. جریان خون داخل مغز
3. مایع مغزی – نخاعی

فشار داخل جمجمه به اختصار ICP ناشی از این محتویات است و در حالت طبیعی فشاری نرمال به جمجمه وارد می کند. برای اینکه فشار داخل جمجمه در حالت نرمال باقی بماند و این حالت نرمال را حفظ کند نیاز است تا تعادلی بین این سه جز (محتویات مغز) برقرار باشد. در صورتی که حجم یکی از این سه عامل تغییر پیدا کند مغز این قابلیت را دارد که با تغییر حجم دو جز دیگر تعادل را حفظ کند. اما این قابلیت مغز محدود است و مغز این تعادل را بیش تر از طریق تغییر حجم خون برقرار می کند. کاهش حجم و جریان خون به مغز برای کاهش فشار منجر به عدم خونرسانی و اکسیژن به مغز می شود. همانطور که اشاره شد با توجه به محدود بودن فضای مغز در صورتی که بخشی از آن ورم کند بدلیل نبود فضای کافی دیگر بخش های مغز تحت فشار قرار گرفته و دچار اختلال می شوند.

علت ایجاد ورم مغزی چیست؟

موارد زیادی وجود دارد که می تواند سبب این بیماری شود اما گاهی علت بروز این بیماری مشخص نیست. ورم مغزی به صورت دو حالت زیر بروز می کند

هیدروسفالی

در هیدروسفالی مایع در بطن های مغز تجمیع شده و ورم از درون به بیرون ایجاد می شود.

ادم مغزی

در ادم مغزی مایع در بافت مغز تجمیع شده و ورم حالت عمومی خواهد داشت.

بصورت کلی موارد زیر می تواند سبب بروز ورم مغزی شود

• هیدروسفالی
• عفونت
• مشکلات مادرزادی
• اختلالات ژنتیکی
• تومورهای مغزی
• تومور نخاعی
• کیست
• سکته مغزی
• عوارض دیابت
• سو مصرف مواد مخدر
• عفونت
• آسیب و ضربه
• فشار خون بسیار بالا

انواع ورم مغزی

مکانیزم ایجاد ورم مغزی متفاوت بوده و برخی انواع شایع آن بصورت زیر است

ادم مغزی وازوژنیک

ادم مغزی وازوژنیک یکی از رایج ترین شکل ورم مغزی است که در اثر آسیب به سد خونی – مغزی ایجاد می شود. تومور مغزی و صعود به ارتفاع عواملی هستند که در این دسته قرار می گیرند. (سد خونی – مغزی به اختصار انگلیسی BBB محدوده ی جدا کننده بین مایع برون سلولی مغز در سیستم اعصاب مرکزی و جریان خون گردشی در بدن است)

ادم مغزی سیتوتوکسیک

ادم مغزی سیتوتوکسیک در پی اختلال در عملکرد سلول های نوروگلیا رخ می دهد همانند مسمومیت با داروی سل و هگزاکلروفن و سندرم مغزی.

ادم مغزی اسموتیک

ادم مغزی اسموتیک ناشی از کاهش فشار اسمزی پلاسما همانند کاهش سطح سدیم خون، همودیالیز و افزایش بیش از حد گلوکز در پلاسمای خون.

ادم مغزی بافت بینایی

ادم بافت بینایی در هیدروسفالی حاملگی شایع است.

علائم و نشانه های ورم مغزی

نشانه های ورم مغزی با توجه به علت بروز این عارضه ممکن است متفاوت باشد.

اگر ورم مغزی ناشی از عفونت باشد علائم زیر مشاهده می شود

• تب
• اختلال در راه رفتن و عدم تعادل
• سردرد
• کاهش هوشیاری
• گرفتگی گردن
• ضایعات پوستی
• تشنج

ورم مغزی همچنین می تواند در اثر تماس با مواد سمی و یا عدم تعادل شیمیایی بروز کند که شاهد نشانه های زیر خواهیم بود

• درد شکم
• اختلال در تکلم
• خشک شدن پوست
• تغییر رنگ پوست
• احساس تشنگی و عطش زیاد
• اختلال در تنفس
• توهم
• تهوع
• احساس ضعف در ماهیچه ها

بصورت کلی نشانه های ورم مغزی با توجه به سن بیمار و علت بروز ورم ممکن است دارای علائم زیر باشد

• برآمدگی نقاط نرم سر در کودکان و نوزادان
• سرگیجه و سردرد
• گریه شدید در کودکان و نوزادان
• افزایش اندازه سر در نوزادان و کودکان
• تغذیه نامناسب و بد
• کاهش هوشیاری
• تحریک پذیری
• اختلال در تعادل
• شل شدن و ضعف اندام ها و ماهیچه ها
• احساس بی حسی در دست و پاها
• فلج

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

ورم مغزی می تواند منجر به مرگ شود و در نتیجه اقدام سریع و رساندن بیمار در اسرع وقت به پزشک می تواند بسیار حائز اهمیت باشد. چنانچه فردی یکی از موارد زیر را دارا باشد می بایست سریعا به مراکز درمانی منتقل شود

1. تغییر سطح هوشیاری و بی هوش شدن
2. تغییر غیر عادی مردمک چشم
3. عدم واکنش چشم ها به نور
4. گیجی شدید و توهم
5. عدم توانایی صحبت کردن و گفتار نامشخص
6. تب بسیار بالا
7. از دست دادن دید و تاری دید
8. شل شدن و بی حسی اندام ها
9. سردردهای بسیار شدید

عوارض ورم مغزی

عدم درمان به موقع بیماری ها از جمله ورم مغزی می تواند پیامدهای ناگواری را برای ما داشته باشد. در ادامه به برخی عوارض ورم مغزی اشاره شده است

• تاخیر در رشد
• فلج شدن
• به کما رفتن بیمار
• از دست دادن احساس در بدن
• اختلال در یادگیری
• تغییرات شخصیتی
• مرگ

نحوه تشخیص ورم مغزی

تشخیص ادم مغزی بدون آزمایشات مناسب برای پزشک دشوار است. تشخیص ورم مغزی به نشانه ها و علت بروز آن بستگی دارد. متخصص برای تشخیص این بیماری ممکن است از روش های زیر استفاده کند

1. معاینه بدنی
2. سی تی اسکن
3. ام آر آی
4. آزمایش خون

دکتر الهه محقق منتظری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات در کرج به جهت تشخیص و درمان ورم مغزی می تواند شما را یاری کند.

درمان ورم یا ادم مغزی

ورم مغزی می بایست به سرعت درمان شود و در صورت عدم پیگیری به موقع منجر به عوارض جبران ناپذیر و یا مرگ خواهد شد. در درمان ورم مغزی هدف پزشک بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز است. همچنین برای پیشگیری از بروز عوارض و آسیب های بیش تر به مغز نیاز است تا علت اصلی بروز بیماری تشخیص و درمان شود. برای درمان ورم یا ادم مغزی شش روش وجود دارد

دارو درمانی

در این روش پزشک برای کاهش ورم و جلوگیری از لخته خون از دارو استفاده می کند.

اسموتراپی

اسموتراپی روشی برای خارج کردن مایع از مغز است. این روش همچنین برای بهبود جریان خون مناسب است.

تنفس سریع

روش تنفس سریع یا هایپروونتیلیشن سبب می شود که بازدم بیش تر از دم باشد و در نتیجه میزان دی اکسید کربن در جریان خون کاهش پیدا می کند.

کاهش دمای بدن

هایپوترمی یا کاهش دمای بدن سبب کاهش سوخت و ساز در بدن شده و در نتیجه ورم مغز نیز کاهش می یابد.

ونتریکولوستومی

ونتریکولوستومی روشی تهاجمی برای خارج کردن مایع از مغز است. در این روش جراح برشی در جمجمه ایجاد کرده و با وارد کردن لوله ایی برای تخلیه مایع اقدام می کند.

جراحی

در موارد شدید ورم مغزی روش جراحی انتخاب می شود. جراحی شامل برداشتن قسمتی از جمجمه یا منشا ورم همانند تومور است.