فلج مغزی و انواع آن - علت و نشانه های آن

فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی به انگلیسی cerebral palsy به مجموعه ایی از اختلالات حرکتی دائم در سیستم عصبی و غیر پیشرونده گفته می شود که بدلایل مختلفی از جمله ناهنجاری های مادرزادی یا آسیب های وارد شده به مغز در مراحل اولیه شکل گیری و تکامل مغز رخ می دهد. برخی بیماران فلج مغزی ممکن است فقط نقص حرکتی داشته باشند و برخی دیگر ممکن است مشکلات شنیداری، یادگیری، بینایی و همچنین تشنج داشته باشند. وضعیت هوشی افراد مبتلا به فلج مغزی با توجه به موقعیت آسیب متفاوت است و برخی از بیماران از نظر هوشی بدون مشکل هستند. اکثر افراد مبتلا به فلج مغزی همراه این بیماری متولد می شود. این نوع فلج مغزی را فلج مغزی مادرزادی می نامند. گاهی نیز ممکن است فلج مغزی بعد از متولد شدن رخ دهد که این نوع فلج مغزی اکتسابی است.

علت بروز فلج مغزی

فلج مغزی زمانی رخ می دهد که در آن بخشی از مغز به طور کامل رشد نکرده و یا در لحظه تولد و یا کمی بعد از آن دچار آسیب شود. برخی از مشکلاتی که به مغز آسیب وارد کرده و مانع رشد طبیعی مغز می شوند عبارتند از

• ژنتیک
• تشنج
• عدم خونرسانی کافی
• خونریزی مغزی

از هر 1000 کودک 3.3 دچار فلج مغزی می شوند. بسیاری از این مشکلات در دوران جنینی رخ می دهد. اما این اختلال و مشکلات می تواند تا 2 سالگی نیز زمانی که مغز کودک همچنان در حال رشد و تکامل است نیز ایجاد شود. نوزادان زودرس بیش تر در معرض خطر فلج مغزی هستند. در برخی کودکان فلج مغزی ممکن است درنتیجه موارد زیر باشد

• متولد شدن با وزنی کمتر از 1500 گرم
• عوارض حاملگی مانند تب، خونریزی، چند قلو بودن نوزادان و ...
• تشنج مادر
• خونریزی مغزی
• زردی شدید کودک
• عفونت های مغزی
• ضربه مغزی
• مننژیت

بیش تر بدانید : مننژیت چیست؟

علائم و نشانه های فلج مغزی

اکثر افراد مبتلا به فلج مغزی به جز مواردی که خفیف هستند در 18 ماه اول زندگی تشخیص داده می شوند. نشانه های فلج مغزی معمولا بصورت ناتوانی در رسیدن به استانداردهای حرکتی و اختلال در عملکرد ظاهر می شود. علائم فلج مغزی بسیار متفاوت است و ممکن است خفیف و یا شدید باشد. نشانه ها ممکن است در یک طرف بدن و یا هر دو طرف مشاهده شود. در افراد مبتلا به فلج مغزی حرکات غیر طبیعی در دست و پاها و همچنین ساق پا و ساق دست تشدید می شود. بصورت کلی نشانه های زیر ممکن است در افراد مبتلا به فلج مغزی مشاهده شود

1. بروز مشکل در مکیدن در اوایل شیرخوارگی
2. کندی رشد
3. عقب ماندگی ذهنی در درجات مختلف
4. ناشنوایی
5. حرکات بدون هدف
6. تشنج
7. سفتی عضلات
8. عدم هماهنگی و تعادل بدن

عوارض فلج مغزی

شدت و میزان فلج مغز ممکن است از فردی به فردی دیگر متغیر و متفاوت باشد. برخی کودکان ناتوانی عضلانی شدید اما هوش بالا دارند. افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن مشکلات زیر را نیز داشته باشند

• اختلالات گفتاری
• اختلالات شنیداری
• ترشح آب از دهان
• مشکلات ستون فقرات
• آرتروز
• انقباض عضلانی
• بی اختیاری
• کاهش تراکم استخوانی
• مشکلات فک و دندان

انواع فلج مغزی

فلج مغزی انواع مختلفی دارد که هر کدام بر قسمت مشخصی از بدن تاثیر می گذارد و سبب اختلال عملکرد آن می شود. در ادامه به انواع فلج مغزی می پردازیم.

قلج مغزی اسپاستیک

فلج مغزی اسپاستیک از جمله شایع ترین این بیماری است و حدود 80% افراد مبتلا به فلج مغزی مبتلا به این نوع هستند. فلج مغزی اسپاستیک سبب سفتی بیش از حد عضلات است که راه رفتن را دچار اختلال می کند. مشکل در خم کردن زانوها و راه رفتن قیچی وار از جمله پیامدهای این نوع فلج مغزی است. علائم این نوع فلج مغزی ممکن است بر تمام بدن و یا قسمتی از آن تاثیر گذارد.

فلج مغزی دیس کینتیک

فلج مغزی دیس کینتیک سبب می شود که فرد نتواند حرکات خود را کنترل کند. این نوع فلج مغزی منجر به حرکات غیرعادی و غیر ارادی دست ها، پاها و بازوها می شود. در برخی افراد مبتلا صورت و زبان نیز دچار اختلال می شود. حرکات افراد ممکن است کند و همراه با درد و یا سریع و نامنظم باشد. بیمار مبتلا به فلج مغزی دیس کینتیک در راه رفتن و نشستن و همچنین بلعیدن نیز دچار مشکل هستند.

فلج مغزی هیپوتونیک

فلج مغزی هیپوتونیک سبب می شود که بازوها و پاهای فرد مبتلا به راحتی حرکت کرده و فرد کنترلی بر روی آن ها نداشته باشد. کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی در کنترل سر خود مشکل داشته و همچنین در تنفس نیز مشکل دارند. با بزرگتر شدن کودک نمی توانند صاف بایستند و اختلال در تکلم نیز دارند.

فلج مغزی آتاکسیک

فلج مغزی آتاکسیک شایع نیست و به ندرت اتفاق می افتد. نشانه ی اصلی این بیماری حرکات غیر عادی و نامنظم است. افراد مبتلا به این نوع فلج مغزی در راه رفتن و گرفتن اشیا مشکل دارند.

فلج مغزی مخلوط

افرادی که چندین نوع فلج مغزی و یا همه ی انواع آن را با هم داشته باشند دچار فلج مغزی مخلوط هستند.

تشخیص فلج مغزی

پزشک با بررسی کامل سوابق بیماری فرد و معاینات فیزیکی و همچنین آزمایشات می تواند فلج مغزی را تشخیص دهد.
از جمله آزمایشاتی که ممکن است پزشک از بیمار بخواهد به شرح زیر است

• الکتروانسفالوگرام برای ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز
• اسکن ام آر آی
• سی تی اسکن
• سونوگرافی جمجمه
• آزمایش خون

اگر پزشک طبق آزمایشات تشخیص دهد که فرد دچار فلج مغزی است شما را به مراجعه به متخصص مغز و اعصاب راهنمایی می کند. دکتر الهه محقق منتظری متخصص مغز و اعصاب در کرج می تواند در این راه شما را یاری کند.
آزمایشات بیمار ممکن است موارد زیر را نشان دهد

• اختلال بینایی در یک یا هر دو چشم
• ناشنوایی
• اختلال در تکلم
• ناتوانی ذهنی
• اختلال حرکتی

پیشگیری از ابتلا به فلج مغزی

امکان اینکه از تمامی مشکلات که بدلیل فلج مغزی ایجاد می شوند پیشگیری کنیم وجود ندارد اما از طریق روش هایی می توان برای کاهش عوارض این بیماری استفاده کرد. واکسیناسیون در برابر بیماری هایی که به مغز نوزاد آسیب وارد می کند همانند سرخجه و همچنین مراقبت ها پیش از تولد نوزاد و مراجعه منظم به پزشک در حین بارداری بسیار حائز اهمیت است.

درمان فلج مغزی

فلج مغزی درمان ندارد اما از طریق روش هایی می شود آن را به بهترین شکل کنترل کرد. این کنترل با توجه به میزان و شدت بیماری متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به فلج مغزی حتی ممکن است نیاز به کنترل و کمک نداشته باشند. موارد زیر به بهبود کنترل حرکات و توانایی فرد کمک می کند

• ابزار ها
• جراحی
• داروها
• نظارت بر رشد